Ο φυσικός χώρος, η μνήμη, το ιερό και το παρόν …

 Υπάρχουν χώροι όπου η φύση δεν συμπληρώνει απλώς το τοπίο, αλλά συγκροτεί την ουσία του — ως μνήμη, ως ιερό, ως παρόν.

Στον αρχαιολογικό χώρο της Βραυρώνας, το λησμονημένο νήμα που ενώνει τον φυσικό χώρο με τη μνήμη, το ιερό και το παρόν εξακολουθεί να πάλλεται, ακόμη και μέσα από τις πληγές του.

Τοπίο και μνήμη συνομιλούν ακόμα· παρά τη βία που υπέστη ο ποταμός Ερασίνος τα δέντρα εξακολουθούν να σχηματίζουν αψίδες, τα πουλιά καταθέτουν αρχαίους ψιθύρους, γιατί ο Ναός είναι το τοπίο του και το τοπίο του είναι ο Ναός.

Δεν χτίστηκε τυχαία· αναδύθηκε — όπως αναδύεται κάθε ιερός τόπος εκεί όπου η φύση μεταμορφώνεται σε πηγή.

Πρόσφατα κόπηκαν δύο δέντρα μέσα στον αρχαιολογικό χώρο: ένας ευκάλυπτος και ένα πεύκο. Ο ευκάλυπτος συνόδευε τον Ναό από την εποχή της ανέγερσης της Στοάς των Άρκτων, τοποθετημένος ώστε να συγκρατεί τα υπόγεια ρεύματα νερού· το πεύκο βρισκόταν εκεί για δεκαετίες.

Σε επικοινωνία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ανατολικής Αττικής, ζητώντας κάποια μελέτη ή απόφαση για την κοπή, ενημερωθήκαμε πως ήταν «δική τους απόφαση», στη βάση της πιθανότητας να είναι τα δέντρα εσωτερικά σαθρά — όχι βεβαιότητας. Οι κορμοί, όπως τους βρήκαμε κομμένους, φανερώνουν υγεία (εικόνες στο https://attikoparko.blogspot.com/2025/05/blog-post_19.html)  .

Ας παραλειφθεί προς στιγμήν το γεγονός ότι σε αναπαραγωγικές περιόδους και σε περιοχές NATURA 2000 απαγορεύεται όχι μόνο η κοπή αλλά ακόμη και το κλάδεμα.

Το ερώτημα παραμένει: πώς κρίνεται η κατάσταση ενός δέντρου σε έναν αρχαιολογικό χώρο χωρίς γνωμάτευση ειδικού;

Ποια αυθεντία και με ποια τεκμηρίωση αποφασίζει;

Γιατί η φύση εδώ δεν είναι φόντο· είναι μνήμη και τελετουργία — είναι ιστορική συνέχεια.

Ο αρχαιολόγος δεν είναι γεωπόνος, δεν είναι μηχανικός· κι όταν δεν κατανοεί πως καλείται να προστατεύσει όχι μερικές πέτρες αλλά μια ζωντανή ενότητα σε αιώνια συνομιλία, δεν είναι ούτε αυτό: δεν είναι αρχαιολόγος.

Είναι δυνατόν να εκτελείται μια τόσο βίαιη πράξη μέσα σε αρχαιολογικό μνημείο χωρίς υποτυπώδη μελέτη, χωρίς υπογραφή ευθύνης;

Η δασική υπηρεσία δήλωσε αναρμοδιότητα. Ως εδώ έφτασα.

Ο τόπος αυτός δεν έχει φωνή — αλλά η φύση του θυμάται. Τελετουργεί, μεταμορφώνει το ερείπιο σε παλίμψηστο, αναβιώνοντας την ιερή τελετουργία του νερού, της βλάστησης, των ζώων που το πλαισιώνουν σαν ζωντανοί ζωοφόροι. Εάν κοπεί κι αυτό το νήμα, εάν πάψουμε να ακούμε τη φωνή του τοπίου, δεν χάνεται απλώς η μνήμη — χάνεται η δυνατότητα να σταθούμε παρόντες.

Ανδριάνα Κώστση, Εικαστικός, Νέα Βραυρώνα

25 Μαΐου 2025